Znaczenie przeszczepu szpiku kostnego

26 stycznia – skąd wzięła się ta data?

Ogólnopolski Dzień Transplantacji obchodzony 26 stycznia ma swoje korzenie w szczególnym wydarzeniu z historii medycyny. Dokładnie 26 stycznia 1966 r. w Polsce miała miejsce pierwsza udana operacja przeszczepienia nerki. Zdarzenie to miało miejsce w I Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie, będąc 621. tego typu zabiegiem na świecie. Dla uczczenia tego przełomowego momentu, każdego roku 26 stycznia obchodzony jest Dzień Transplantacji. W 2021 r. przypadała 55. rocznica tego wydarzenia. Warto również wspomnieć, że pierwszy udany rodzinny przeszczep szpiku kostnego w Polsce miał miejsce 18 lat później, 28 listopada 1984 r. Natomiast pierwsza udana transplantacja serca w Polsce została przeprowadzona 5 listopada 1985 r. pod kierownictwem prof. Zbigniewa Religi.

Dzień Transplantacji to dobry pretekst do tego, by nieco przybliżyć, jak wyglądały początki dawstwa szpiku kostnego w Polsce. Pierwszy udany zabieg przeszczepienia szpiku w Polsce odbył się pod koniec 1984 r. Zabieg przeprowadził prof. Wiesław Jędrzejczak. W trakcie operacji, sześcioletnia pacjentka otrzymała szpik od swojej siostry. Rok później, ten sam profesor przeprowadził kolejny przeszczep, ale tym razem autologiczny, czyli taki, w którym dawcą i biorcą jest ta sama osoba. Kilka lat później, bo w 1989, prof. Kazimierz Sułek po raz pierwszy przeszczepił komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej. Z kolei pierwsza udana transplantacja od dawcy niespokrewnionego przypadła na rok 1997. Zabieg przeprowadził prof. Jerzy Hołowiecki.

Transplantacja oznacza przeniesienie narządu, tkanki lub komórek z jednego organizmu do drugiego. Codziennie na świecie 15 osób traci życie, oczekując na przeszczep. W Polsce, gdy stwierdzi się zgon, obowiązuje zasada domniemanej zgody, co oznacza, że jeśli nie wyrażono sprzeciwu wobec dawstwa narządów za życia, zmarła osoba jest automatycznie uznawana za potencjalnego dawcę narządu. Transplantacja stanowi szansę na przeżycie dla nawet półtora tysiąca osób rocznie.

Zdarzają się sytuacje, w których oczekiwanie na liście biorców może kosztować naszego bliskiego (lub czyjegoś bliskiego) życie. Nieraz jedyną szansa na uratowanie życia jest przeszczep narządu od żywego dawcy.

Można zostać dawcą narządów dla:

• swoich najbliższych krewnych w linii prostej,
• rodzeństwa,
• małżonka (pod warunkiem potwierdzenia zgodności tkankowej).

Dotyczy to jednak tylko tych narządów, których pobranie (fragmentu lub całego narządu – w przypadku narządów parzystych), nie naraża dawcy na utratę zdrowia czy życia.

Warunki jakie muszą być spełnione by zostać żywym dawcą:

• Dawca musi być świadom potencjalnego ryzyka związanego z zabiegiem.
• Dawca musi być osobą świadomą, o pełnej zdolnej do czynności prawnych.
• Warunkiem przeszczepu za życia jest wyrażenie przez dawcę świadomej i dobrowolnej zgody w formie pisemnej w obecności lekarza.